Ayak Bileği Burkulmaları

Ayak bileği en sık burkulan eklemdir. Ayak bileği dış kısmındaki bağlardan en sık Anterior Talofibular, sonra Kalkaneofibular ligament yaralanması görülür. 3 evresi vardır, 1. evrede bağda zorlanma ve gerilme olmuştur, 2. evrede kısmi yırtılam var, 3. evrede bağda tam yırtılma olmuştur.

Yürüme güçlüğü ve aksama, ayak bileği bölgesinde şişlik ve morarma görülür.

İlk müdahalede PRICE (Protection, Rest, Ice, Compression, Elevation) protokolü uygulanır. Yani atel veya fonsiyonel breys(aircast veya basit eversiyon kuşaklı) ile eklemi korumaya almak, istirahat, 3 saatte bir 20 dakika buz uygulamak, bandajlama, ayağı kalp seviyesinden yukarı kaldırma uygulamaları ilk hafta yapılır.

1 hafta sonra kontrol, eşlik eden lezyonlar var mı? Bu kontrolde OCL varsa cerrahi, yoksa fonksiyonel rehabilitasyon verip konservatif tedaviye devam.

Basit yaralanmalar 1-2 haftada tamamen iyileşir. Ciddi yaralanmalarda süre 6 haftaya kadar uzar.

Ciddi yaralanmalarda alçı ateli ve sonrasında fonksiyonel atel, koltuk değneği ile yürüme, antienflamatuar ilaçlar kullanılır. Bağ hasarına bağlı tekrarlayan ayak bileği burkulmaları veya eklem kıkırdağı lezyonlarında cerrahi gerekebilir.

Akut dönem konservatif tedavi:
İlk hafta PRICE ve nonsteroid antienflamatuar ilaçlar (ödem ve ağrıyı azalt)
2. haftadan sonra kontrollü yüklenme, Breys veya taping, peroneal güçlendirme (eversiyon burkulmasına karşı proprioseptif mekanizmalar çalışarak milisaniyeler içinde devreye giren karşı koyuculardır), proprioseptif egzersizler (iyileşmekte olan bağın santral sinir sistemi tarafından algılanması ve peroneal kasların reaksiyon zamanını kısaltmak), lateral topuk kaması(inversiyondan koruma, ligament rejenerasyonuna izin ver), aşil germe.

Kronik ayak bileği instabilitesi olanlarda, bozuk zeminde yürürken burkulacakmış korkusu olanlarda, sık sık giving way (boşalma) ve burkulma olanlarda bile ameliyat öncesi doğru egzersiz programıyla %50’sinde yarar görülmüş.
Tekrarlayan ayak bileği burkulmalarında, bilek çevresi yapıları güçlendirmek için:
1-) Ayaktayken ve otururken baldır kaslarını germe egzersizleri. 20 saniye sürelerle
2-) Propriosepsiyon için: Burkulan ayak üzerinde dur 20sn, sağlam ayakla artı işareti, üçgen ve daire çiz.
3-) Topuklarda yüksel, parmak uçlarında yüksel. 3 set*10 tekrar, set araları 30 saniye dinlen.
4-) Thera-Band (egzersiz bandı. Hafif ve orta dirençli) ile 4 yöne kuvvetlendirme. 3*10

Cerrahi Tedavi: 3-6 aylık konservatif tedavi başarısız olmuşsa. Talus osteokondral lezyon varsa eş zamanlı tedavi edilmeli. Açık yada artroskopik yöntemlerin birbirinden farkı yok. Subtalar instabilite varsa mutlaka Calcaneofibular bağ da onarılmalı. Cerrahiye başlamadan önce mutlaka artroskopi yapılmalı (%90 değişik eşlik eden lezyon saptanıyor (impingement, OCD)). Mekanik instabilite her zaman ameliyat kararı verdirmez, fonksiyonel instabilite önemli yani kişinin semptomları olmalı.Sinüs tarsi sendromu ile ayırıcı tanıda önce merdiven inip çıksın ağrıyı oluştursun, sonra sinüs tarsiye enjeksiyon yapıp, sonra 15 dakika bekletip aynı performansı tekrar yapsın, ağrısında %50’den fazla azalma olduysa anlamlı.
1-) Anatomik tamir: Çoğu vakada uygulanan yöntemdir. İzole ATFL tamiri çok nadiren yapılır, genellikle CFL tamiri ile beraber yapılır. Obez hasta, daha önce geçirilmiş başarısız tamir, konjenital laksite, atrofik ATFL, yüksek performans sporları ve ağır iş gören hastalar bu girişimin sınırlamalarıdır.

2-) Anatomik rekonstrüksiyon: Anatomik tamir yapılamayan vakalarda uygulanır. Grasilis tendon kullanılır.

3-) Nonanatomik rekonstrüksiyon: Günümüzde kullanılmıyor

Ameliyat sonrası klasik bilgi 2-6 hafta immobilizasyon yapılır. Son yayınlarda postop 2. gün (agresif grup) kısmi yük verme ve ROM başlananlarda spora dönme süreleri anlamlı oranda kısaldığı görülmüş (4 ay). Statik immobilizasyonda bağ atrofiye gidiyor, ciddi ağrı ve ödem sonrasında bile (3-5gün sonra) hızla dinamik immobilizasyon uygulandığında kollajen sentezi artıyor tamir hızlanıyor.
Talus osteokondral lezyon için debritmen ve mikrokırık yapıldıysa parsiyal yüklenme 3 haftadan sonra başlanır, ROM erken başlanabilir.