Osteoporoz (Kemik Erimesi)
Birim hacme düşen kemik kütlesinin azalması, kemik dokusunun mikromimarisinin bozulması ve kırılganlığın artmasıyla karekterize bir kemik hastalığıdır. 50 yaşın üzerinde kadınlarda her 3 kişiden 1’inde görülürken, 50 yaş üzerindeki erkeklerde görülme oranı bunun yarısıdır. Özellikle 30’lu yaşlara kadar yeterli miktarda kalsiyum ve D vitamini alarak, düzenli spor yaparak, sigara ve alkol kullanmayarak kemik bankamıza yatırım yapmalıyız. İlerki yıllarda bu stoktan kadınlar, yaşam boyu, kemik kütlelerinin %40-50 sini, erkekler ise % 20-30 unu kaybederler. Menopoz sonrası kadınlar her yıl kemiklerinin yaklaşık %2’sini kaybeder.
BELİRTİLER: Bel ve sırt ağrısı, boyda kısalma, kamburlaşma, kırıklar yer alır. Kemik yapımı ve yıkımı bir dengededir, bu denge bozulup yıkım artarsa zayıflayan kemikte mikro kırıklar olur ve ağrıya neden olur.
TANI: Kemik erimesi, başlangıç döneminde belirtiye yol açmadığı için genellikle geç fark edilir. Yukardaki belirtiler ileri dönem bulgularıdır, bu aşamaya geldikten sonra kemiklerde oluşan hasarın geri döndürülebilmesi pek mümkün değildir. Daha bunlar ortaya çıkmadan DEXA (Dual Energi X-ray Absorbsiyometri) yöntemiyle kemik yoğunluğu ölçülmelidir. Kemik yoğunluğu ölçümünü menopoza giren tüm kadınlar, risk faktörleri olan gençler ve erkekler yaptırmalıdır. Kemik yoğunluğu düşük çıkan kişilerde ve tedavi görenlerde ölçümü yılda bir kez yenilemek uygundur. Fakat risk yok ise ve kemik ölçümü normal değer aralığında ise o zaman 2-3 yılda bir kez yenilenebilir. Dünya Sağlık Örgütü’ne göre T değeri: Genç erişkinlerde ortalama kemik kütlesinin standart sapması. (Z değeri: Kişinin kendi yaş grubununun ortalama kemik kütlesinin standart sapması) T değeri < -1 Normal , T değeri: -1,-2.5 Osteopeni , T değeri < -2.5 Osteoporoz
Bizdeki raporlu osteoporoz ilaçları yazma kriterleri:
(1) 75 yaş ve üzerindeki hastalar ile raporunda osteoporotik patolojik kalça kırığı belirtilen hastalarda KMY ölçümü şartı aranmaz.
(2)
a) Patolojik kırığı olan hastalarda lomber bölgeden posteroanterior yapılan kemik mineral yoğunluk (KMY) ölçümünde lomber total (L1-4 veya L2-4) veya femur total veya femur boynu KMY ölçümünde “T” değerlerinden herhangi birinin -1 veya daha düşük olması durumunda,
b) Patolojik kırığı olmayan 65 yaş ve üzeri hastalarda, lomber bölgeden posteroanterior yapılan kemik mineral yoğunluk (KMY) ölçümünde lomber total (L1-4 veya L2-4) veya femur total veya femur boynu KMY ölçümünde “T” değerlerinden herhangi birinin -2,5 veya daha düşük olması durumunda,
c) Patolojik kırığı olmayan 65 yaş altı hastalarda; lomber bölgeden posteroanterior yapılan kemik mineral yoğunluk (KMY) ölçümünde lomber total (L1-4 veya L2-4) veya femur total veya femur boynu KMY ölçümünde “T” değerlerinden herhangi birinin -3 veya daha düşük olması durumunda,
İstenebilecek diğer Laboratuar testleri: ALP, Ca, P, total protein/alb, BUN, Cr, KCFT, 25 OH kolekalsiferol, PTH, Tiroid fonksiyon testleri, röntgen olabilir.
RİSK FAKTÖRLERİ:
- Yetersiz kalsiyum, fosfor ve D vitamini alımı
- Kadın cinsiyet ve özellikle de menopoz sonrası dönemde olmak
- İleri yaş
- Genetik yatkınlık (birinci derece yakında osteoporoz tanısı)
- Tiroid hormonlarına ilişkin bozukluklar
- Steroid içerikli ilaç kullanımı
- Sigara ve alkol kullanımı
- Hareketsiz yaşam tarzı
TRANSİENT (GEÇİCİ) OSTEOPOROZ: Kalça kemiğinde görülen geçici osteoporoz olarak bilinen nadir bir durumdur. Kemik iliği ödemi ile başlar, üstüne bastıkça ağrı meydana gelir ve yürümede zorluk olabilir. Genellikle kendi kendine düzelen durumdur. 40-50 yaş arası erkeklerde veya gebe kadınları daha çok etkiler. Sebebi tam bilinmiyor.
OSTEOPOROZUN TEDAVİSİ
Koruyucu önlemler: Düşme riskinin azaltılması, denge egzersizleri, ağırlık çalışmaları ve kas güçlendirme egzersizleri, yaşam alanında yapılacak düzenlemeler (Yerde, ayağın takılmasına ya da kaymasına yol açacak kilim, çocuk oyuncağı gibi şeyler bulunmamalıdır). Bu şekilde düşmede % 40 oranında azalma sağlamak mümkündür. Ağrılı dönemde yatak istirahati, korse, ağrı kesici kullanılabilir.
Medikal tedavi:
- Kemik yıkımını önleyen ilaçlar: Etidronat, Alendronate, Risedronate, Raloksifen, Kalsitonin, Zoledronik asit.
- Kemik yapımını artıran ilaçlar: D vitamini türevleri, Fluorid, Parathormon. (Günlük 1000mg Ca, 1000IU Dvit)
- Kemik yıkımını önleyen ve kemik yapımını artıran ilaçlar: Östrojen, Stronsiyum ranolid.
(Kalsiyum içerikleri: 1 kâse yoğurt: 450 mg, 1 bardak süt: 300 mg, 1 kibrit kutusu peynir: 75 mg)
Uygun tedavi ile kırık riskinde % 60 azalma sağlamak mümkündür.
Cerrahi tedavi: Vertebroplasti veya Kifoplasti (kırık omurdaki çökme, omur cismine gönderilen bir balonun şişirilmesi ile düzeltildikten sonra, balon sönürülüp çıkartılır ve kemik çimentosu ile doldurulur) yöntemi ile kırık omurgaya kemik çimentosu enjeksiyonu yapılarak, hastanın erken mobilizasyonu sağlanır.